In ons dagelijks leven worden we voortdurend blootgesteld aan zintuiglijke prikkels uit onze omgeving en ons eigen lichaam. Deze prikkels, variërend van geluiden en aanrakingen tot visuele indrukken, spelen een cruciale rol in hoe we de wereld om ons heen ervaren en erop reageren. Voor sommige kinderen echter, kan de verwerking van deze prikkels een complexe uitdaging zijn. Sensorische verwerkingsproblemen, ook wel bekend als sensorische verwerkingsstoornissen, kunnen invloed hebben op hoe kinderen de wereld waarnemen, hoe ze zich gedragen en hoe ze reageren op verschillende situaties.
In dit artikel zullen we dieper ingaan op de kenmerken van sensorischeverwerkingsproblemen. We zullen verkennen hoe kinderen met deze uitdagingen hun omgeving anders waarnemen en hoe dit hun gedrag en interacties kan beïnvloeden.
Daarnaast zullen we kijken naar twee belangrijke aspecten van sensorische verwerking: overgevoeligheid en ondergevoeligheid voor prikkels. Beide uitersten kunnen unieke uitdagingen met zich meebrengen, en begrip van deze verschillen is essentieel om deze kinderen effectief te kunnen ondersteunen.
Verder zullen we ook bespreken hoe ouders, opvoeders en professionals kinderen met sensorische verwerkingsproblemen kunnen helpen. Het begrijpen van de individuele behoeften van elk kind en het bieden van aangepaste ondersteuning kan een wereld van verschil maken in hun dagelijks leven.
Of het nu gaat om het creëren van een aangepaste omgeving, het aanbieden van gerichte oefeningen of het toepassen van therapeutische interventies, de mogelijkheden om deze kinderen te helpen gedijen zijn uitgebreid. Laten we samen ontdekken hoe we deze kinderen kunnen ondersteunen om beter om te gaan met de sensorische uitdagingen die ze tegenkomen.
Wat zijn de eigenschappen van een sensorische verwerkingsstoornis of -probleem?
In dit artikel zullen we ook eerst de aard van sensorische verwerking nader bekijken om hierover meer duidelijkheid te verschaffen.
Wat houdt sensorische verwerking in?
Sensorischeinformatie, ofwel prikkels, omvat de zintuiglijke indrukken die we als mensen ervaren vanuit onze omgeving en ons eigen lichaam. Individuen met autisme verwerken sensorische informatie anders dan degenen zonder autisme. Normaal gesproken hebben mensen zonder verwerkingsproblemen het vermogen om onbewust verschillende prikkels te filteren. Bij autisme (en ook bij ADHD) werkt dit filter minder effectief of ontbreekt het zelfs. Hierdoor kunnen mensen met autisme gemakkelijker overweldigd raken door prikkels.
Wanneer we praten over prikkels, bedoelen we voornamelijk de informatie die we ontvangen via onze acht zintuigen: tast, gehoor, zicht, evenwicht, lichaamspositie, beweging, gevoel van eigen lichaam en interne signalen.
Hoe kun je een sensorische verwerkingsstoornis herkennen?
Kinderen en volwassenen met problemen in de verwerking van sensorische prikkels hebben moeite met het verwerken van zintuiglijke indrukken. Bij hen komt informatie vaak te sterk en ongefilterd binnen, maar het kan ook voorkomen dat zintuiglijke informatie juist moeilijk wordt waargenomen. Het is ook mogelijk dat beide situaties zich voordoen.
Zowel overgevoeligheid als ondergevoeligheid zijn kenmerken van problemen met sensorische verwerking.
Wat wordt verstaan onder overgevoeligheid?
Wanneer de verwerking van sensorische informatie goed functioneert, filtert dit proces de binnenkomende prikkels, waardoor een kind zich goed kan concentreren op bijvoorbeeld schoolwerk terwijl andere informatie op de achtergrond blijft. Als het filtersysteem echter niet goed werkt, laat het alle (zelfs onbelangrijke) zintuiglijke prikkels toe.
De overvloed aan prikkels, zoals geluiden, visuele drukte en interne signalen, kan het brein overbelasten, wat kan resulteren in overprikkeling bij het kind (ook wel bekend als 'sensorische overbelasting'). Dit fenomeen wordt vaak geassocieerd met autisme.
Kenmerken van overgevoeligheid:
- Een snel geactiveerd gevoel van evenwicht
- Overgevoeligheid voor beweging; geringe bewegingen of veranderingen in houding kunnen sterke reacties veroorzaken
- Vermijden van wilde spelletjes en fysieke activiteiten
- Gevoeligheid voor aanraking; aanrakingen, knuffels en bepaalde kleding worden als onprettig ervaren
- Gevoeligheid voor geluid; elk geluid, hoe klein ook, wordt opgemerkt
- Gevoeligheid voor visuele prikkels; kleine details worden snel waargenomen, wat afleiding kan veroorzaken
Wat wordt bedoeld met ondergevoeligheid?
Ondergevoeligheid is minder bekend. In dit geval is de sensorische filter zo strak afgesteld dat slechts weinig prikkels worden doorgelaten, ofwel te laat worden opgemerkt. Hierdoor kan iemand die ondergevoelig is moeite hebben met opletten, vertoont mogelijk drukgedrag, kan moeilijkstilzitten en zoekt soms zelf intensere prikkels op, ook wel aangeduid als een 'prikkelzoeker'.
Kenmerken van ondergevoeligheid:
- Een verminderd vermogen om evenwichtsprikkels waar te nemen
- Weinig reactie op tastprikkels; aanrakingen worden nauwelijks opgemerkt
- Minder gevoelig voor auditieve informatie; geluiden worden moeilijker verwerkt
- Langzame verwerking van visuele informatie; vertraging in het waarnemen van visuele prikkels
- Behoefte aan intense beweging en fysieke activiteit
- Moeite met het opmerken van gevaarlijke situaties
Hoe kun je een kind met sensorische verwerkingsproblemen helpen?
Effectieve sensorische verwerking is essentieel voor spel, leren, concentratie en algemeen dagelijks functioneren. Wanneer een kind over- of ondergevoelig is voor bepaalde prikkels, kunnen verschillende problemen ontstaan. Een normale prikkel kan dan een afweerreactie teweegbrengen of juist nauwelijks worden opgemerkt.
Als voorbeelden:
- Gehoor: Overgevoeligheid voor geluid kan leiden tot afleiding, hyperactiviteit en concentratieproblemen.
- Tast: Overgevoeligheid voor aanraking kan ongemak veroorzaken bij kleding en aanraking, terwijl ondergevoeligheid kan leiden tot onhandigheid en gebrek aan lichaamsbewustzijn.
- Evenwicht: Overgevoeligheid kan wilde spelletjes onprettig maken, terwijl ondergevoeligheid leidt tot een behoefte aan intense beweging.
Het is van belang om deze kinderen op maat gemaakte ondersteuning te bieden om hen te helpen beter om te gaan met hun sensorische ervaringen en hun dagelijkse leven te verbeteren. Dit kan onder meer bestaan uit gerichte oefeningen, therapeutische interventies en het aanpassen van de omgeving om over- of onderprikkeling te minimaliseren.